AÇIKTA SIĞIR BESİCİLİĞİ

               Açıkta sığır besiciliği; besiye alınan sığırların etrafı çitle çevrili, kısmen veya tamamen açık bir alanda, yaz ve kış tutularak yapılan besi sistemidir.

               Bu sistem, yoğun olarak besicilik yapılan ülkelerde çok yaygın olarak kullanılmaktadır.

               Ülkemizde besiciler, tamamen açıkta ve bağsız olarak yapılan besicilik konusunda yeterli bilgi sahibi olmadıkları için, taraftar görünmemektedirler.

Hayvanların üşüyecekleri ve sağlıklı bir besi yapılamayacağı kanaati yaygındır. Oysa yapılan araştırma ve denemeler sonucu; kış aylarında dahi,

bu sistemde besicilik yapılabilmektedir.

      Öyle ise neden açık sistem besicilik, sorusuna cevap vermeye çalışalım.

               Besicilik, başından sonuna kadar ekonomik bir olaydır. Harcamanın düşük, gelirin yüksek olduğu işletmeler de kârlı olabilir. Bunun için; mümkün olduğu kadar sabit yatırıma az para harcanarak,

işletme kurulmaya çalışılmalıdır. Yani; kapalı sistem bir ahır için kullanılan paranın üçte biri oranında daha az para harcanarak, aynı kapasitede açık sistem besi tesisi yapmak mümkündür.

Böylece, artan para ile daha fazla hayvan ve kaliteli yem alma imkânına sahip olunur.

               şimdi de açık sistem sığır besiciliği tesisinin kurulacağı arazi özelliklerini açıklayalım. Tesisin kurulacağı arazi; güney yönünde meyilli, sert zeminli, taşlı, kumlu, geçirgenliği yüksek

olmalıdır. Bu tür araziler tarla ziraatine uygun olmadıkları için, verimli arazilerden de tasarruf edilmiş olur. Eğer tesis kurulması plânlanan arazi düz ise, %5-10 civarında eğim verilmelidir.

Böylece, yağan yağışların göllenmesine engel olunur.

               Tesis, yol ve su kaynaklarına yakın olmalıdır. Kapasitesi büyük işletmeler için elektrik temini, makineleşme açısından göz önüne alınmalıdır.

       Hayvanların bulunduğu bölümler yani, padoklar

      Açık sistem besicilik tesisinde şu bölümler bulunmaktadır:

• Sığır işlem sahası
• Rampa
• Yemlik ve suluklar
• Servis yolu
• Sundurma veya gölgelik
• Bakıcı evi
• Yem hazırlama bölümü
• Kaba yem deposu ve samanlık
• İşletmede kullanılan alet ve makineler,

      şimdi bu bölümleri ve özelliklerini kısaca açıklayalım.

• Padoklar; hayvanların beslemeye alındığı ve muhafaza edildiği bölümlerdir. Bu bölümler, arazinin durumuna göre şekillendirilebilir. Padoklarda hayvan başına;

yağışın az olduğu bölgelerde 7-10 m2, yağışın fazla olduğu bölgelerde ise 20-30 m2 alan hesap edilmelidir.

• Padoklara konacak hayvan sayısı, bölge pazar şartları göz önüne alınarak belirlenmelidir. Eğer hayvan temininde zorluk yok ise, padok büyük plânlanabilir.

Ama böyle bir problem varsa, padoklar küçük yapılabilir. Padokların küçük yapılması yatırım maliyetini arttırır. Ancak, hayvanların işletmeye konması ve bakım esnasında kolaylık sağlar.

• Padoklarda yağışlı zamanlarda çamur problem olmaktadır. Çamur hayvanların ağırlık artışlarını etkileyen önemli bir faktördür. Bu; doğru arazi seçmekle,

uygun eğimli padoklar yapılarak ve iyi bir drenaj sağlanarak çözülebilir. Birkaç besi dönemi sonunda sıkışan toprak, çamur problemini çözer.

• Padoklarda kullanılacak çit; ucuz ve temini kolay demir, ahşap gibi her türlü malzemeden olabilir.
   
• Sığır işlem sahasında; toplanma bölgesi, kantar ve sıkıştırma kutusu bulunmaktadır.
   
• Toplanma bölgesi; ortasında hareketli bir kapı bulunan, etrafı saclarla çevrili, silindirik bir yapısı olan bölümdür. Bu bölüm, hayvanlara uygulanacak bakımve kontroller sırasında kolaylık sağlar.

Toplanma bölgesi çok sık kullanılacağından, zemini beton yapılabilir.

• Toplanma bölgesinin giriş veya çıkış tarafında müsait olan bir yere, bir dezenfekte çukuru yapılması faydalı olur. Böylece, hayvanların ayak temizlikleri yapılmış olur.
• Sığır işlem sahasında bulunan özel kantar ile hayvanların periyodik olarak tartıları yapılır. Böylece gelişme durumları takip edilerek, doğru bir besleme programı uygulanabilir.
• Sıkıştırma kutusu ise; tek kanadı hareketli bölümdür. Bu bölüme giren hayvanlar. hareketli kanat vasıtası ile sıkıştırılır. Böylece hayvanlar üzerinde

her türlü sağlık kontrolleri ve aşı uygulamaları kolayca yapılabilir.

• Rampa; hayvanların işletmeye giriş ve çıkışlarında, indirme ve bindirme işlemleri için kullanılır. Sabit olarak yapılabileceği gibi, hareketli olarak ta imal edilebilir.
• Yemlikler; hayvanların yem yedikleri bölümlerdir. Yemlikler; beton, sac, tahtadan sabit veya hareketli olarak yapılabilir. Yemlik boyu, hayvan başına 30-40 cm arasında olacak şekilde hesap edilir.

Yemlik genişliği, 50-60 cm arasında olmalıdır. Yemliklerin üzerinde hayvanların boylarına göre ayarlanabilen hareketli bir mekanizma yapılması uygun olur. Bu şekilde,

değişik boylarda alınan hayvanlara göre ayarlama yapılabilir. Yemliklerin yerlerini ise, işgücünden tasarruf ve yemleme kolaylığı sağlamak için, servis yolunun kenarına yapmak faydalı olur.

Eğer bunlara yapılan yemlikler yeterli olmaz ise, padok çitleri kenarlarına da konulabilir.

• Suluklar ise; beton veya saçtan yapılabilir. Kış aylarında donmayı önleyecek tedbirler alınmalıdır. Bunun için, özel imal edilmiş suluklar veya devamlı az miktarda akıntı verilerek,

sorun giderilebilir. Bir besi hayvanının günlük su ihtiyacı, 25 litre civarındadır. Bu nedenle, yemleme olduğu gibi sulukta da daima su bulunmalıdır. Günde bir-iki defa su verilerek,

asla verimli bir besicilik yapılamaz. Sulukları ama bir depoya bağlayan bir sistem ile azalan suyu ilâve etmek bir çözüm olabilir.

• Yemliklerin ve sulukların civarı, hayvanlar tarafından çokça kullanılmaktadır. Bu nedenle, etrafları sürekli çamur olmaktadır. Bu bölümlerin civarlarını,

beton bir zemin ile çevrelemekle problem çözülebilir.

• Servis yolu; hayvanların yemlenmesinde, işlem sahasına hayvanların götürülmesinde padoklar bu bölüme bitişik yapılır. Servis yolunun genişliği,

en az traktör ile girilebilecek kadar olmalıdır. Böylece, gerektiğinde traktörle yemleme yapıldığında veya padokların temizliği sırasında kolaylık sağlar.

Padokların kapıları, servis yolu genişliğinde yapılmalıdır. Böylece; padoktan çıkacak veya girecek hayvanlar, istenilen bölüme doğru rahatça götürülebilirler.

• Sundurma ve gölgelikler; genelde yemlikler üzerine gelecek şekilde inşa edilmektedir. Bu şekilde yem, yağan yağışlardan korunur.

Hem de hayvanlara güneşli ve sıcak zamanlarda gölge bir alan sağlanmış olur. İşletmenin kurulduğu bölgede yaz sıcaklık ortalaması 30oC’ın üzerinde ise,

gölgelik alanının fazla tutulması faydalı olur. Gölgelik için kullanılacak malzemeler, temini kolay ve ucuz olmalıdır. Bunlar; galvanizli sac, ondulin, ağaç dalları,

kamış gibi malzemeler olabilir. Gölgeliklerin eğilimleri, padokların dışına gelecek şekilde yapılmalıdır. Böylece yağışların padok içinde birikmesi önlenir.

• İşletmede sürekli olarak bakıcı bulunacağı düşünülerek, bir bakıcı ev inşa edilmelidir. Bu ev işletmeye hakim olabilmelidir. Bu nedenle, yem hazırlama ve depolama bölümü üzerine,

üst kat olarak yapılması uygun olur.

• Yem hazırlama ve depolama bölümü‘nde hayvanların ihtiyacı olan yem depolanır ve hazırlanır. Eğer kullanılacak ise, yem kırma ve karıştırma makineleri de bu bölüme konulabilir.

Bu bölümün zemininin beton olması kullanım kolaylığı sağlar. Ayrıca, depolanan yemin rutubetten korunması sağlanır.

• İşletmedeki hayvanların yiyeceği yemin hazırlanması için kullanılan alet ve makineler, iş gücünden büyük oranda tasarruf sağlar,bunlar  yem kırma, yem karıştırma,

yem dağıtmada kullanılan alet ve makinelerdir.

• Bu işlemlerin hepsini birden yapabilen ve traktör arkasında çekilebilen makineler mevcuttur. Ancak, işletmenin maddi imkânları bu tip makineleri almaya uygun değil ise,

her bir alet ayrı ayrı alınabilir.Yem dağıtma için ise, çuval veya bu iş için özel olarak yaptırılan el arabaları kullanılabilir.

• Kaba yem deposu veya samanlık: İşletmenin kaba yem ihtiyacının depolandığı bölüme ise, kaba yem deposu veya samanlık denilmektedir. 

Büyük inşaat maliyeti gerektiren depolar yerine, kaba yemin balyalanarak depolanması daha uygundur. Bunun için, işletmenin herhangi bir yerine beton zemin üzerinde

balyalanan kaba yem depolanır. Böylece hem alandan, hem de paradan tasarruf edilmiş olur. İşletmenin parasal durumuna bağlı olarak,

basit bir çatı ile veya naylon örtü ile üzeri örtülebilir.

      Buraya kadar anlatılanları kısaca özetlemek gerekirse:

     Açıkta sığır besicliği; sabit yatırım az, işçilik giderleri düşük, bir besicilik sistemidir.

      Açıkta sığır besiciliği; Türkiye’de yağışın çok fazla olduğu bölgeler hariç, her yerinde uygulanabilir. Yağışın fazla olduğu yerlerde, değişik yapı  şekilleri uygulamak gerekir.

Sıcak bölgelerde ise, gölgelikler yapmak yeterli olur.

• Açık sistem besicilikte; hayvanların önünde daima yem ve su bulunmalıdır.
   
• Padoklar için de çamura engel olmak için, meyilli araziler seçilmelidir.
   
• Besiye başlar başlamaz, başta şap aşısı olmak üzere bütün sağlık önlemlerini almak gerekir.
   
• Padoklara hayvanlar konurken, ağırlıklarının birbirine yakın olmasına dikkat edilmelidir.
   
• İşletmede mümkün ise, hastalık gibi durumlarda kullanılmak üzere boş bir karantina padoğu bulundurulmalıdır.
   
• Kış döneminde besiye alınacak hayvanların, sonbahar aylarında işletmeye konulması son derece faydalıdır. Böylece, hayvanlar kış şartlarına alışarak, rahat bir besi dönemi geçirirler.
   
• İşletmede bozulan demir çitlerin tamir edilebilmesi için, küçük bir kaynak makinesi bulundurulmalıdır.
   
• Padoklara daha önce hayvan konulmuş ise, bir süre geçtikten sonra yeni hayvan katılmamalıdır. Ancak böyle bir zorunluluk var ise, katma işlemi gece yapılmalıdır.