DAMIZLIK SÜT SIÐIRLARININ BAKIM VE BESLENMESÝ

Hayvansal üretimin önemli bir kolunu oluþturan damýzlýk süt sýðýrlarý ve yavrularýnýn bakýmý ve beslenmesine gereken özen gösterilmelidir. Böylece daha fazla ürün elde edilerek kârýn arttýrýlmasý saðlanmýþ olur.

 

SAÐMAL ÝNEKLERÝN BAKIM VE BESLENMESÝ

 Günlük saðým sayýsý iþletmenin iþ gücü ve ineklerin verim düzeyine baðlý olarak deðiþir. Genel uygulama günde iki saðýmdýr. Yüksek süt verimli ineklere sahip iþletmelerde günde 3 kez saðým yapýlýr. Günde iki saðým yapmak için en uygun zaman aralýðý 12 saattir. Eðer bu saðlanamýyorsa iki saðým arasý en fazla 16 saat, en az ise 8 saat olarak düzenlenebilir. Süt ineði yetiþtiriciliði günümüzde mera þartlarýndan ayrýlarak, tamamen ahýr þartlarýnda yapýlmaktadýr. Bu nedenle ahýrýn fiziksel þartlarýnýn tam anlamý ile yeterli olmasý gerekir. Ahýrlar yoðun gaz birikiminin kolayca tahliye edileceði þekilde inþa edilmelidir. Ahýrdaki zararlý gazlarý dýþarý atmanýn, hayvanlara ihtiyaçlarý kadar temiz hava saðlamanýn ve ahýr içindeki rutubeti azaltmanýn en iyi yolu havalandýrmadýr. Bu nedenle yetiþtiricinin hayvanlarýn üþüyeceði korkusunu kafasýndan atmasý gerekir. Normal olarak süt sýðýrlarýnýn rasyonlarý % 60 kesif yem, %40 kaba yemdir. Bir ineðin günde tüketeceði kaba yem miktarý canlý aðýrlýðýnýn % 2,5 ila 4,5 u kadardýr. Günlük silaj yemi tüketiminin 30- 35 kg;ý aþmamasýna dikkat edilmelidir. Günlük kesif yem miktarý ise vücut aðýrlýðýnýn % 2-3ü kadardýr.

 Ýneklerin doðumdan sonra baþlayan laktasyon dönemi 285-305 gün sürer. Laktasyon döneminde ineklerin beslenmesine ayrý bir özen gösterilmesi gerekir. Doðumdan sonra süt ineklerine özellikle kaliteli kaba yem yedirilmelidir. Karlý bir iþletmecilik için mümkünse kaliteli kaba yem, iþletmede üretilmelidir. Eksik kalan yem ise iþletme dýþýndan temin edilebilir.

 

 

GEBE ÝNEKLERÝN BAKIM VE BESLENMESÝ
Sýðýrlarda gebelik yaklaþýk 280 gün devam eder. Gebeliðin bilinmesi özellikle kuruya çýkarma ve doðurma zamanýnýn tespiti ve sürüde uygulanacak bakým ve beslemenin kararlaþtýrýlmasý açýsýndan önemlidir. Doðumu yaklaþan inekler sakinleþir ve hareketleri yavaþlar. Meme, özellikle düvelerde çok büyür ve gerginleþir. Doðumuna bir hafta kaldýðý tahmin edilen inekler iþletme içinde bu amaçla kullanýlabilecek doðum bölmesine alýnmalýdýr. Doðum bölmesi 12-16 m lik, aydýnlýk ve göz önünde bulundurulabilecek bir alan olmalýdýr. Bölme temiz ve dezenfekte edilmiþ olmalýdýr. Ýnek doðum yapana kadar baðlanmamalýdýr.
Gebeliðin ilk aylarýnda, yem rasyonlarýnýn yüksek deðerlerde besin maddeleri kapsamasý gerekmez. Yaþama payýnýn biraz üzerindeki besin deðerleri yeterli olur. Gebelik ilerledikçe rasyonlarýn besin maddesi kapsamý artýþ göstermelidir. Gebeliðin 5. ayýnda ortalama 5 kg süt verimine eþit, 7. ve 9. ayýnda ise 7-10 kg süt verimine eþit deðerlerde beslenmelidir. Bunun için örnek bir besleme programý þu þekilde olabilir.

 Ýnek gebeliðinin ilk üç ayýnda;

Merada doyasýya ve günlük 1-1,5 kg kesif yem veya 4 kg kuru yonca, 10-15 kg silaj yemi, 1 kg ise kesif yem þeklinde beslenebilir.

 Gebeliðin 5. ayýnda ise;

5 kg yoncalý kuru ot, 15 kg mýsýr silajý, 2 kg karma yem þeklinde bir besleme uygulanabilir.

 

 

KURUDAKÝ ÝNEKLERÝN BAKIM VE BESLENMESÝ
Kuruya çýkarýlan inekler mümkünse ayrý olarak barýndýrýlmalýdýr. Mastitis problemi olan ineklerin tedavilerine aðýrlýk verilmeli, saðmal ineklerden ayrýlarak temiz bir bölmeye alýnmalýdýr. Eðer böyle bir imkan yok ise temizliklerine daha fazla özen gösterilmelidir.

Ýnekler doðumdan 2 ay önce mutlaka kuruya çýkarýlmalýdýr. Gebeliðin 7. ayýndan itibaren kurudaki inekler günde 8-10 kg süt verecek düzeyde beslenmelidir.

Böylece inek sonraki laktasyonda en iyi süt verimine hazýrlanýrken, saðlýklý bir buzaðý da doðurmuþ olacaktýr.

Doðuma bir hafta zaman kala yedirilecek yemin miktarý hacimce azaltýlmalý, gaz yapýcý yemler yedirilmemelidir. Kaliteli kuru ot, hasýl mýsýr, iyi kalite çayýr otu gibi kolay hazmedilen yemlerden yararlanýlmalýdýr. Ýneklere, kuruya alýndýktan sonra 2-3 hafta kesif yem verilmemeli, besleme sadece kaliteli kaba yemlerle yapýlmalýdýr. Doðuma 1 ay kala hayvanýn yaðlanmasýný önlemek için, günde 3,5-4 kg geçmeyecek þekilde kesif yem verilmeye baþlanmalýdýr. Gebe ineklerin, vitamin ihtiyacýný karþýlamak üzere kuru dönemin baþýnda ve sonunda olmak üzere özellikle A vitamini takviyesi yararlý olur.

 

 

BUZAÐILARIN BAKIMI ve BESLENMESÝ
Gebe inek, doðuma yakýn steril bir bölmeye alýnýr.Yeni doðan buzaðý dýþ çevreyle, bu ortamda tanýþýr. Buzaðý doðumdan 15-30 dakika sonra ayaða kalkar ve meme aramaya baþlar. Memeler temizlenip kontrol edildikten sonra buzaðýnýn emmesine yardýmcý olunmalýdýr. Buzaðýlarýn büyük bir kýsmý doðumdan 1 saat sonra yardým olmaksýzýn analarýný emebilirler. Buzaðýlarýn beslenmesinde çok önemli bir yeri olan aðýz sütü yani Kolostrum, ineðin doðumdan itibaren ilk 4 gün süresince verdiði süttür.

 Buzaðýlarýn doðumu izleyen en kýsa sürede aðýz sütü içmeleri gerekir. Aðýz sütü içinde taþýdýðý baðýþýklýk maddeleri nedeni ile buzaðýnýn bakteriyel hastalýklara dirençli olmasýný saðlar. Yalnýz bu yararýn saðlanmasý buzaðýnýn ilk 24 saat özellikle de ilk 6 saat içerinde yeterince aðýz sütü içmesine baðlýdýr. Aðýz sütünün sindirimi kolaydýr ve normalden % 40 daha besleyicidir. Ayrýca ishal yapýcý etkisi olan aðýz sütü, ana karnýnda iken buzaðýnýn sindirim sisteminde biriken kalýntýnýn atýlmasýný kolaylaþtýrýr.

Doðumdan sonra buzaðýnýn siyaha yakýn renkte jelimsi bir dýþký çýkarmasý aðýz sütü içtiðinin göstergesidir. Anaya iyi ve kaliteli yeþil yem saðlanmýþsa aðýz sütü A vitamini bakýmýndan zengindir. Buna raðmen buzaðýya ilk 12-24 saat içinde enjeksiyonla A,D,E vitaminleri verilmelidir. Buzaðýya içirilecek aðýz sütü miktarý toplam aðýrlýðýnýn % 6 sý civarýnda olmalýdýr.

Buzaðýnýn sütten kesildikten sonra günlük 450-600 gr canlý aðýrlýk artýþý kazanmasý için günlük 0,5 - 1 kg. kuru yonca otu ve 1-1,5 kg buzaðý yemi tüketmesi gerekir. Süt kesiminde arzu edilen bu düzeye ulaþýlabilmesi için buzaðýnýn önüne ikinci haftadan itibaren serbest olarak iyi kaliteli yonca otu, buzaðý baþlangýç yemi ve içme suyu mutlaka taze olarak verilmelidir. Buzaðý baþlangýç yemi; 1. haftadan itibaren 12. hafta sonuna kadar, buzaðýnýn önüne konulmasý gereken sindirilebilirliði yüksek kesif yemdir. Eðer yemler iþletmede üretilecek ise yemin kalýnlýðý pratik olarak bulgur inceliðinde olmalýdýr. Ayrýca lezzetini artýrmak ve tozumayý önlemek için % 5 kadar melas katýlmalýdýr. Eðer yem piyasadan temin ediliyor ise pelet yem tercih edilmelidir.

 Süt kesiminden sonra da buzaðýlarýn bakýmýna özen gösterilmelidir. Süt kesiminden sonra 2-3 hafta daha buzaðý büyütme yemine devam edilmesi süt kesim stresini biraz daha azaltmaktadýr. 3-6 aylýk yaþ grubunda bulunan buzaðýlarda 550-650 gr canlý aðýrlýk artýþý saðlayabilmek için günde 2 kg kaliteli kuru yonca otu ve 1,5 kg buzaðý büyütme yemi beslemede kullanýlmalýdýr.

Tüm hayvanlarýn özellikle de genç hayvanlarýn barýnaklarý temiz, havadar ve güneþ görecek þekilde olmalýdýr. Hayvanlarýn vücut geliþiminin normal olmasý için mutlaka meraya çýkarýlmalýdýr.

 

DANALARIN BAKIM VE BESLENMELERÝ

Sütten kesilen erkek hayvanlar gruplar halinde barýndýrýlmalýdýr. Bu hayvanlarýn barýndýrýlacaðý bölmeler yeterli yemlik ve suluða sahip olacak þekilde oldukça basit yapýlmalýdýr. Bunun için en uygun barýnaklar yarý kapalý sundurmalý ahýrlardýr. Bu tip ahýrlarýn hem inþaat maliyeti hem de iþçilik ihtiyacý düþüktür. Bu barýnaklar için;

Her bir hayvan için büyüklüðüne de baðlý olarak 30-60 cm'lik yemlik uzunluðu yeterlidir.

10-15 hayvan konulan bir bölme için bir adet suluk yeterlidir.

Yemliklerin hayvanlar tarafýnda kalan kýsmýna 1,5-2 metre geniþliðinde beton bir zemin yapýlmasý faydalýdýr.

Genç hayvanlar baðlanmamalý serbest olarak büyütme sistemi üzerinde durulmalýdýr.

Bu dönemdeki danalara canlý aðýrlýklarýna göre yemleme yapýlmalýdýr. Yemlemede mümkünse Mýsýr Silajý, kesif yem ve Yonca, Çayýr ve fið gibi kaliteli kaba yem kullanýlmalýdýr.

 

DÜVELERÝN BAKIM VE BESLENMESÝ

Kültür ýrký erkek ve diþileri için ergenlik çaðý 6-8 aydýr. Bu dönemde erkek ve diþi buzaðýlarý birbirinden ayýrmak gerekir. Düvelerin çok erken yaþta doðum yapmalarý istenmez. Hayvanýn hem kendisine hem de buzaðýsýna zarar vermeyecek dönemde doðum yapmasý arzu edilir.

Bu dönem belirli bir yaþýn yanýnda yeterli canlý aðýrlýða ulaþmasý gereklidir. Düveler normalde en az 15 aylýk ve yaklaþýk 375 kg canlý aðýrlýða ulaþtýðýnda damýzlýk olarak kullanýlabilirler. Damýzlýk adayý diþilere aþýrý veya yetersiz besleme yapýlmamalýdýr. Düvelerin canlý aðýrlýk artýþý günde 650-700 gramý geçmemelidir. Düvelere verilecek kesif yem miktarý, hayvanýn yaþý ve kullanýlan kaba yemin kalitesine göre belirlenmelidir. Kaliteli kaba yem kullanýlmasý halinde 1,5-2,5 kg kesif yem yeterli iken; kalitesiz kaba yem ile beslemede bu miktar 3-3,5 kg a kadar artýrýlmalýdýr.

Düvelerin beslenmesine örnek bir rasyon þöyle olabilir.

 3 kg yonca, çayýr, fið gibi Kuru ot

 8 kg mýsýr silajý