ÜLKEMÝZDE
HAYVANCILIðIN SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERÝLERÝ
Hayvancýlýðýmýzýn Türkiye Ekonomisi Bakýmýndan Önemi Nedir?
- Hayvancýlýk ülkemiz ekonomisi bakýmýndan; artan nüfusun hayvansal protein ihtiyacýnýn karþýlanmasý, hayvanlarýn doðrudan insan gýdasý olarak deðerlendirilmeyen bitkisel ürünleri ve artýklarýný faydalý gýdalara dönüþtürebilme yetenekleri, sanayiye ham madde saðlamasý ve istihdama olan katkýlarý nedenleriyle önemli bir sektördür.
- Bugün temel olarak hayvancýlýða dayalý yem sanayi, süt ve süt mamulleri sanayi, dericilik ve tekstil sanayileri ile, veteriner ilâçlarý ve hayvancýlýk ekipman sanayileri yeni istihdam alanlarý yaratmakta, hayvansal ürünlerin iþlenmesi yoluyla katma deðer artýþýna neden olmaktadýr. Genelde hayvancýlýðýn katma deðer yaratma imkaný, diðer tarýmsal sektörlere göre daha fazladýr.
- Hayvansal ürünlerin üretim ve tüketim miktarlarý, günümüzde geliþmiþliðin bir ölçüsü olarak kullanýlmaktadýr. Ülkemiz hayvan sayýsý bakýmýndan önemli bir potansiyele sahip olmasýna karþýn, elde edilen hayvansal ürünler açýsýndan hayvancýlýðý geliþmiþ ülkelerle karþýlaþtýrma yapýldýðýnda, durum pek de parlak görünmemektedir. Türkiye’de kiþi baþýna düþen yaklaþýk 84 gr. proteinin ancak ¼’ü, hayvansal orijinli kaynaklardan saðlanmaktadýr. Oysa, dengeli ve saðlýklý beslenme için günlük gereksinim duyulan proteinin, yaklaþýk yarýsýnýn hayvansal kaynaklý olmasý gereklidir. Günlük gereksinim ise, beher kg. vücut aðýrlýðý için 1 gramdýr. Türkiye’de bugün tüketilen et miktarý kiþi baþýna 19 kg., süt miktarý 170 litre, yumurta miktarý ise 120 adet dolaylarýndadýr. Bu deðerler; geliþmiþ ülkelerde et için 80 kg., süt için 350 litre, yumurta için 350 adettir. Ülkemizde kiþi baþýna tüketilen hayvansal ürünlerin düþüklüðü ve talebi karþýlamak için hayvansal ithalata baþvurulmasý, yetersizliðin en önemli kanýtýdýr.
- Hayvancýlýk, bugün hâlen tarýmsal üretim içerisinde önemli bir yere sahiptir. Türkiye’de hayvancýlýðýn Gayri Safi Yurt Ýçi Hâsýlaya katkýsý %6, toplam tarýmsal üretim içerisindeki payý da yýllara göre %33-36’dýr.
Güneydoðu Anadolu Bölgesinde Hayvancýlýðýn Mevcut Durumu Nasýldýr?
- Güneydoðu Anadolu Bölgesindeki hayvancýlýk sorunlarýný, Türkiye’de yaþayanlardan farklý bir boyutta ele almak yanlýþ olacaktýr. Genel olarak, makro düzeyde tarýma uygulanan politikalarýn yansýmasý, tüm bölgelerde ayný þiddette olmasa bile hissedilmektedir. Bölgenin özel koþullarýndan dolayý, son 10 yýlda hayvancýlýk gerileme trendine doðru gitmeye baþlamýþtýr.
- Bölgede hayvancýlýðý etkileyen çok çeþitli faktörler vardýr ve bu faktörlerden her birinin etki payýný dikkate almadan yapýlacak çalýþmalar, baþarýya ulaþamayacaktýr.
- Türkiye’de mevcut sýðýr varlýðýnýn yaklaþýk %11’i,koyun varlýðýnýn %23.89’u ve keçi varlýðýnýn %22.61’i Güneydoðu Anadolu Bölgesinde bulunmaktadýr. Ancak, sayýsal olarak büyük bir potansiyele sahip bölgede, bu hayvanlardan alýnan verim düzeylerinin istenilen seviyede olduðunu söylemek güçtür.
Bölgedeki Hayvanlarýn Verimleri Ekonomik Üretim Ýçin Yeterli midir?
- Bölgede verimi düþük olan ýrklarýn verim düzeylerinin artýrýlmasý için, en etkin ve yapýlmasý zorunlu iþlerden birisi, bunlarýn ýslahýdýr. Islahta ise, damýzlýk materyal çok önemlidir. Damýzlýk hayvan materyalini elde etmek için, damýzlýk yetiþtiren özel iþletmelerin kurulmasý ve çoðalmasý gerekmektedir. Bölgede Ceylanpýnar Tarým Ýþletmesi dýþýnda, organize olmuþ bir kurum bulunmamaktadýr. Bu iþletmede yetiþtirilen damýzlýklar ise, bölgenin ihtiyacýný karþýlayacak kapasite ve düzeyde deðildirler. Çiftlikte ideal þartlar içinde yetiþtirilen damýzlýklar, köy þartlarýnda istenilen düzeylerde verimli olamamaktadýrlar. Bunun yanýnda; bölgeye son on yýllýk süre zarfýnda yurt dýþýndan gebe düve ithali yapýlmýþ, ancak bunlar bir yandan gereksinmeyi karþýlamaktan uzak, diðer taraftan yanlýþ olduðu gibi ayrýca, plânsýz ve eþgüdümsüz çalýþma nedeniyle baþarýlý olamamýþlardýr. Sözü edilen yollarla saðlanan damýzlýk hayvanlarýn, yetiþtiricilerin koþullarý nedeniyle bakým, besleme ve barýndýrýlmasýna gerekli özen gösterilmeyip, uygun ortam hazýrlamadýðýndan, bunlarýn canlý olarak elde tutulmalarý dahi mümkün olamamýþtýr.
- Bölgede yýllardan beri uygulanan ýslah çalýþmalarý sonucunda; kültür ýrký %4, melez ýrk %23.4’e ulaþmýþtýr. Yerli ýrklarýn oraný ise, %72.6 dolaylarýndadýr. Bu oranlar dikkate alýndýðýnda, bölgede ýslah çalýþmalarýnda baþarýlý olunmadýðý sonucu anlaþýlmaktadýr.
- Bölgede koþullarý uygun olan iþletmeler için, saf (kültür) ýrk hayvanlarýn yetiþtirilmesi düþünülebilir. Ancak, bu tip iþletmelerin sayýsýnýn son derece sýnýrlý olmasý nedeniyle, seleksiyon, melezleme ve araþtýrma çalýþmalarýnýn daha düzenli bir biçimde sürdürülmesi gereklidir. Bunun için öncelikle, hayvancýlýðýn çeþitli konularýnda çalýþan kamu kuruluþlarý iþbirliði yapmalýdýr. Bölgede; gebe düve ithalâtý yerine, yerli ýrklarýn kültür ýrklarý ile melezleme çalýþmalarýna aðýrlýk verilmeli, bu konuda doðal ve sun’î tohumlama çalýþmalarý dikkate alýnarak yeniden politikalar belirlenmelidir. Bölgede damýzlýk yetiþtiren özel iþletmelerin kurulmasý ya da kurdurulmasýnýn teþvik edilmesi gereklidir.
Yem ve Besleme Hakkýnda Neler Yapýlabilir?
- Bölgede yetiþtirilen hayvan varlýðýnýn fazla ve neredeyse tamamýna yakýnýn meraya dayalý olarak beslenmesi nedeniyle, meralar aþýrý otlatýlmamalý ve gerekli bakým-dinlendirme yapýlmalýdýr. Ekilebilir tarým alanlarý içinde yem bitkileri üretimi, %3 gibi oldukça düþüktür. Oysa geliþmiþ ülkelerde bu deðer, %25-30 düzeylerindedir. Özellikle GAP bölgesinde yem bitkileri yetiþtiriciliði çok daha düþüktür. Sulamanýn yaygýnlaþmasý ile, yem bitkilerinin ekim nöbetine girmesi saðlanmalýdýr. Bölge hayvancýlýðý tamamen meraya dayalý ekstansif sistemle yapýlmakta, sadece kýþ aylarýnda bir miktar yem ilâvesi yapýlmaktadýr.
- Bölgede yem fabrikalarýnýn fazlalýðýna raðmen,hayvan varlýðý dikkate alýndýðýnda diðer bölgelere göre yem tüketimi azdýr.Karma yem talebinin az olmasý nedeniyle, mevcut fabrikalar %30-40 kapasite ile çalýþmaktadýrlar.
- Üretilen karma yemlerde gerekli denetimler yapýlmadýðý için,üreticiler ucuz olan kalitesiz yeme yönelmekte ve sonuçta hayvanlardan beklenilen verimi alamamaktadýr.
- Yetiþtiriciler gerek kaba yem üretimi ve gerekse kaliteli karma yem kullanmanýn avantajlarý hakkýnda bilgilendirilmelidirler.
- Günümüzde çeþitli hayvancýlýk kollarýnda, düþük bir kâr marjý ile üretim yapýlmaktadýr.
- Kârlýlýk azaldýðýndan yetiþtiriciler yem tüketimlerini kýsmaktadýrlar. Ýhtiyacý olan besin maddelerini temin edemeyen hayvanlar, verimlerini azaltmaktadýrlar. Böylece; hem yem sanayicilerinin, hem de üreticilerin gelirleri azalmakta, sonuçta elde edilen hayvansal ürün miktarlarýnýn azalmasýndan dolayý iç talebin karþýlanmasý için ithalât yapýlmakta, uzun vadede sektörle ilgili herkes zarar görmektedir.
Bölgedeki Hayvancýlýðý Etkileyen Saðlýk Problemleri Nelerdir?
- Bilindiði gibi, bölgede iþletmelerin büyük çoðunluðu küçük sermayeli aile iþletmeleri þeklindedir. Bu iþletme sahiplerinin çoðu, hayvancýlýðý teknik bir düzeyde yapacak nitelikte deðildirler. Hayvanlarýn çoðu elveriþsiz barýnaklarda yetiþtirilmektedir. Hayvanlarýn hemen hemen tamamen doða þartlarýna terk etmeleri ve gerekli önlemlerin alýnmamasý nedeniyle, yörede her yýl yüzlerce hayvan ölmekte, büyük parasal kayýplar meydana gelmektedir.Özellikle az geliþmiþ yörelerde, kendi saðlýðýný korumaktan âciz insanýn, hayvan saðlýðý için çok þeyler yapmasý beklenemez.
- Hayvan hastalýklarý teþhis lâboratuarlarý ve burada çalýþabilecek uzman veteriner sayýlarý yetersiz olup, teknik ve hijyenik koþullarda yapýlmayan hayvancýlýk nedeniyle, hastalýklar yaygýn olarak devam etmektedir. Son yýllarda sýkça rastlanan sýðýr vebasý, bunun tipik bir sonucudur.
- Devlet, gerekli teþkilâtlanmayý yapmalý ve bölge düzeyinde yaygýn, yeterli ve etkin teþhis ve kontrol lâboratuar aðý kurarak, yeterli uzman hekim görevlendirmelidir. Bu lâboratuarlarda hastalýklarýn teþhisi, kontrolü ve önlenmesi saðlanmalýdýr. Bölgedeki tüm hayvanlar iç dýþ ve kan, paraziter hastalýklara karþý korunmalarýný saðlamak amacýyla, mücadele programlarý geliþtirilmelidir. Bölgeler arasýndaki hayvan alýmlarý kontrol altýna alýnmalýdýr. Ayrýca, yetiþtiricinin hayvan hastalýklarý ve saðlýklý korunma konusunda bilgilendirilmesi saðlanmalýdýr.
Yetiþtiricilerin Bilgi Düzeylerini Artýrmak Ýçin Neler Yapýlabilir?
- Zirai üretim faaliyetinin en önemli halkalarýndan birini oluþturan yayým hizmetinin etkin bir þekilde çalýþmamasý nedeniyle, araþtýrmalarda ulaþýlan sonuçlar veya teorik bilgiler ne yazýk ki uygulamaya aktarýlamamaktadýr. Buna en güzel örnek; üniversitelerde büyük emek ve kaynak harcanarak yapýlan araþtýrmalarýnýn sonuçlarýnýn, asýl hedefi olan üreticiye aktarýlamamýþ olmasýdýr. Bu görevi, Tarým Bakanlýðýna baðlý tarým kurum ve kuruluþlarý üstlenmiþ olup, iyi bir þekilde örgütlenememe, parasal ve uzman eleman açýsýndan yetersiz olmasý nedeniyle tam yerine getirememektedir. Ayrýca, bu kuruluþlarýn araþtýrma merkezi durumunda olan üniversitelerle iliþkileri yok denecek kadar azdýr.
- Yayým hizmetlerinin yetersizliðinin yaný sýra teknik, malî ve idari konularda hayvancýlýkta uðraþanlara yeterli bilgi veren kuruluþlar da yoktur. Basýn-Yayýn, Radyo ve özellikle televizyondan pratik eðitim programlarýyla yararlanýlmalý, hayvancýlýk konusunda çeþitli dokümanlar hazýrlanarak yaygýn olarak demonstrasyon çalýþmasý yapýlmalýdýr.
Bölgede Hayvancýlýk Alanýnda Örgütlenme Nasýldýr?
- Bölgede iþletmelerin küçük ve daðýnýk olmasýndan dolayý, ciddi anlamda üretici birlikleri, kooperatifler vb. gibi, üretici organizasyonlarý (tavukçuluk hariç) yoktur. Tarýmsal amaçlý kooperatiflerin büyük bir bölümü de, devlet örgütü gibi çalýþmaktadýr. Gerçekten de, Türkiye Tarým Satýþ Kooperatifleri ile Türkiye Tarým Kredi Kooperatifleri bu niteliktedir. Oysa, hayvancýlýðý geliþmiþ olan ülkeler bu alandaki baþarýlarýný, örgütlenme modellerine borçludurlar.
- Hayvancýlýðýn geliþmesini saðlamak için; bölgedeki yetiþtiricilerin kooperatif ve birlik kurmalarý özendirilmeli, Tarým Bakanlýðý bünyesinde bulunan örgüt birimlerinin hayvancýlýk konusunda çalýþan diðer birimlerle olan baðlarýnýn kuvvetlendirilmesi gerekmektedir.
Bölgede Hayvansal Ürünlerin Pazarlanmasý Nasýl Yapýlmalýdýr?
- Güneydoðu Anadolu Bölgesi’nde iþletmelerin çoðu, küçük ölçekli aile tipi iþletmelerdir. Bu iþletmeler, geniþ bir alana yayýlmýþ durumdadýr. Ayrýca, bu iþletmelerin ortak çýkarlarýný koruyacak organizasyonlar da bulunmamaktadýr. Bu durum, üretilen ürünlerin uygun bir fiyatla satýlamamasýna neden olmaktadýr. Özellikle süt fiyatlarý, süt fabrikalarý ve çevredeki mandýralar tarafýndan belirlenmektedir. Belirlenen fiyat ise üreticiyi tatmin etmemektedir. Bu olumsuzluk, özellikle sýðýr yetiþtiriciliðinin geliþmesini engelleyen en önemli etmenlerden birisidir.
- Hayvancýlýðýn geliþtirilmesi için, özellikle pazarlama sorununun çözümlenmesi gereklidir. Bunun için, öncelikle yetiþtiricilerin pazarlama örgütlerini kurmalarý veya kooperatifleþmeleri saðlanmalýdýr.
Bölgede Hayvan Barýnaklarýnýn Durumu Nasýldýr?
- Bölgede hayvan barýnaklarý, büyükbaþ ve küçükbaþ hayvan yetiþtiriciliði için özellikle de, kültür ýrký hayvanlar için uygun bir durumda deðildirler. Barýnaklar, hayvanlarýn sadece barýnmalarýný saðlamak ve kötü hava koþullarýndan korunmak amacýyla yapýlmýþ olup, hayvanlarýn üretim yapmalarý için gerekli koþullar mevcut deðildir. Bölgede devlet desteði ile yapýlan projeli, modern, büyük ve küçükbaþ hayvan barýnaklarýnýn sayýsý çok az olup, bunlarýn bir çoðunda da hâlen üretim yapýlmamaktadýr. Bölgemizde tavukçuluk sektörü ile ilgili kümeslerin durumu, diðer hayvan barýnaklarýna göre nispeten daha iyi bir durumdadýr.
- Güneydoðu Anadolu Bölgesi, ülkemizin en sýcak bölgelerinden birisi olduðu için, hayvanlarýn korunacaðý çevre þartlarý soðuktan ziyade sýcaklýktýr. Kýþ aylarýnda sýcaklýk çok düþük olmadýðý için, tam çevre kontrollü hayvan barýnaklarý yerine açýk veya yarý-açýk ahýrlar, perdeli kümesler uygundur. Bu tip barýnaklar, hem istenilen çevre þartlarýný saðlayacak ve hemde daha ucuza mal edilecektirler. Böylece iþletme sermayesinin önemli bir bölümü, alt yapý yerine üretime aktarýlabilecektir.
Sonuç Olarak Baþarýlý Bir Hayvancýlýk Ýçin;
- Pazarý hazýr olan, talep duyulan bir ürünü elde etmeye yönelik iþletme kurulmalý,
- Kurulacak iþletme ulaþýmý kolay, pazara yakýn olmalý,
- Yüksek verimli kültür ýrký veya melezlerinden sürü oluþturulmalý,
- Yüksek verimli hayvanlar; çevre þartlarýna karþý hassas olduklarý için, uygun barýnaklarda barýndýrýlmalý,
- Hayvan hastalýklarýna karþý düzenli olarak aþýlama yapýlmalý, hijyenik þartlara dikkat edilmeli,
- Kaliteli kaba ve kesif yem kullanýmý, silâj üretimi teþvik edilmeli,
- Üreticilerin bilgi ve beceri düzeylerini arttýrýcý seminer, kurs, demonstrasyon vb. çalýþmalarý düzenlenmeli,
- Kooperatif veya üretici birlikleri kurularak, yetiþtiricilerin örgütlenmeleri saðlanmalý,
- Tarýmsal kredilere bölgede üretim yapan bütün üreticilerin ulaþmasýný saðlayacak düzenlemeler yapýlmalý, amacýna uygun kullanýlmasý saðlanmalýdýr.
" Ülke ve bölge hayvancýlýðýna kaliteli karma yem üretmekle verdiðimiz hizmetin yanýnda, hayvancýlýðýn daha bilimsel yapýlmasý ve geliþmesine yönelik ücretsiz danýþmanlýk hizmeti de verilmektedir. "
" Ülke kalkýnma mücadelemizde daha uzun bir süre birlikte çalýþma temennimizle bol kazançlý, saðlýklý ve baþarý dolu bir yaþam temenni ediyoruz. "
Ramaþ A.Þ Teknik Destek Bölümü